Moje uwagi dla oprowadzających po Wystawie Biblii

Uwagi:

• materiał mocno roboczy, w trakcie pisana więc zawiera dużo błędów i braków. Proszę o recencję! 8 listopada, godzina 22.oo
• materiał szkoleniowy jest w osobnej notce

Po co ta wystawa?

• Umocnienie mojej wiary w Słowo, w szczególności w aspekcie zachowania i przekazania
• Mój sposób zainteresowania ludzi: od kultury do objawienia Boga a potem ewangelii
• Moje narzędzie apologetyki

Mój podział Wystawy na sekcje:

1. Pisma hebrajskie
2. Pisma greckie
3. Kultura łacińska
4. Reformacja
5. Przekłady polskie

Moje uwagi dla oprowadzających:

1. Pamiętaj: jesteś świadkiem zmartwychwstałego Pana Jezusa i wszystko co musisz to świadczyć o Nim. Zapewne nie jesteś ekspertem od historii literatury biblijnej, manuskryptów, krytyki tekstu, historii przekładów a nawet historii kościoła, ale nie będąc ekspertem poznałeś sporo faktów i możesz o nich opowiadać. Opowiadaj. Opowiadaj jak one się mają do Twojego życia, w szczególności możesz wiarygodnie opowiadać jak Biblia, z którą obcujesz na codzień pomaga Ci poznaważ Boga, jak czytane w obecności Boga Pismo Świete staje się dla Ciebie Słowem Bożym. 
2. Nie ucz się tekstów, które opowiadają inni opowiadający. Raczej zapamiętuj fakty, sprawdzaj je i twórz z nich swoją własną opowieść.
3. Znacząca większość osób przychodzących na wystawę nie ma pojęcia o niczym! Twoim zadaniem nie jest więc uczynić z nich ekspertów ale zachęcić do poznania Biblii. Jeżeli pojawi się jakiś ekspert nie udawaj, że jesteś ekspertem tylko czegoś od niego się nauczy. Jeżeli przyjdzie ktoś z trudnymi pytaniami razem poszukajcie odpowiedzi, w szczególności dzwoniąc do kogoś, kto może wiedzieć, lub wiedzieć gdzie się dowiedzieć.
4. .... opracować

ToDo:

• podzielić materiał na grupy
  1. (E) tematy misyjne, do prezentacji ewangelii
  2. (H) ciekawostki historyczne historii powszechnej
  3. (K, Hk) kościół, historia kościoła
  4. (A, Aw)) tematy apologetyczne - obrona wiary
  5. (A, Ap)tematy apologetyczne - obrona wiarygodności Pism
  6. (P) plan dziejów, proroctwa i eschatologia
• opisać luźne eksponaty
  • tabliczki gliniane z pismem klinowym
  • plan dziejów - to wydawnictwo co pokazuje historię
  • Panoramę Biblii - dzieło z 1987 ale wcześnie z 1946 lub 1888??? (wydrukować)
• Dodać info o serwisach
  • Biblie Polskie
  • PTNT
  • apologetyka.co - już jest!!!!

Kategorie: biblia, historia, _blog

Słowa kluczowe: nowy testament, textus receptus, wulgata, manuskrypt, unicjała, minuskuła, manuskuła, kodeks, wystawa biblii

Komentarze: (0)

Pismo Święte, Przekład toruński Nowego Przymierza

W końcu wyszło na papierze, a w plikach PDF jest już kilka wersji.

Zachowuję sobie.

• Strona internetowa o przekładzie: http://www.oblubienica.eu/czytelnia/biblia/przeklad
• W Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Przekład_toruński_Nowego_Przymierza

Poniżej, w załącznikach publikowane PDF-y kolejnych wersji.

Dopiski:

Wydania

• 31 października 2017 wydarze trzecie, z Księgą Psalmów - ale ta data 2017 to mi się jakoś nie podoba, bo jest symboliczna, a niekonicznie prawdziwa
• 31 październik 2019 - Trzecie poprawione 
  • marzec 2021 - Kupuje tego dość dużo, 2 paczki - bo tanio
  • zawiera błąd: 1P1:23 - "Odradzeni" a raczego powinno być "Odrodzeni" albo …. "Odradzani"

Kategorie: biblia, _blog

Słowa kluczowe: przekład toruński, nowe przymierze, nowy testament, textus receptus, tpnp

Pliki

• 2017-10-31 tpnp v1.pdf
• 2017-10-31 tpnp v2p.pdf
• 2018-01-18 tpnp v1.2.pdf
• 2018-06-28 tpnp v2.pdf
• 2020-02-22 tpnp v3p.pdf
• Ef tpnp v3p.pdf
• mt28-18nn-v1.2.png
• mt28-18nn-v1.png
• mt28-18nn-v2.png
• przeklad-torunski-okladka.png
• przeklad-torunski-wydanie2.jpg
• przeklad-torunski.jpg

Komentarze: (0)

Księgi Nowego Testamentu i rozdziały w księgach

.

Kategorie: biblia, _blog

Słowa kluczowe: księgi, rozdziały, księgi i rozdziały, nowy testament

Komentarze: (0)

Kopernik i Żydzi (z cyklu: To czytam)

Towarzystwo Biblijne im. dr. Frankensteina to 3 rozdział książki "Kopernik i Żydzi", książki tak dobrej, że pewnie dlatego nakład tak szybko się wyczerpał. Osobiście kupiłem kilka egzemplarzy aby wysłać rozdając znajomym.

Polecam więc...

A tu próbka w postaci spisu treści:

Kategorie: teologia, biblia, to czytam, _blog

Słowa kluczowe: kopernik i żydzi, LXX, vulgata, św. Hieronim, nowy testament, przymierze, kopernik

Komentarze: (0)

Spiski i służby w NT

Spisane z wykładów Pawła Chojeckiego, chyba z 2013 roku, a może i wcześniej, 4 części, gdzieś z YouTube ale zachowałem sobie na dysku bo dobre.

Spisane w trakcie prasowania, 29 maja 2016, ale wiem, że gdzieś już to kiedyś wpisywałem.

Kategorie: biblia, _blog

Słowa kluczowe: służby, spiski, nowy testament, knp, chojecki

Komentarze: (0)

Datowanie ksiąg Nowego Testamentu

Takie coś znalazłem i nie wiem co o tym myśleć. Ale zacznę sobie to poprawiać, dopisywać notatki, niech sobie ta tabelka żyje.

Za jakiś czas się zobaczy.

Kategorie: teologia, biblia, _blog

Słowa kluczowe: nowy testament, księgi, I w., biblia

Komentarze: (0)

Kopernik i Żydzi - podejście 2

Moje notatki na podstawie rozdziału Towarzystwo Biblijne im. dr. Frankensteina (Kopernik i Żydzi, rozdział 3) bo tytuł jest fajny.

Robię sobie notatki sprawdzając w pismach, czy tak się rzeczy mają. Szukam słowa "przymierze", ewentualnie pakt, ewentualnie testament. Nie! Testament nie pasuje. Testament to wola zmarłego a przymierze to uzgodniona wola żywych. Badam więc jak to jest.

Jer 31:31-32 i tłumaczenie LXX
hebr. בְּרִית bĕriyth --LXX--> gr. διαθήκη diathēkē

Jer 31:31-32 i tłumaczenie Vulgaty
hebr. בְּרִית bĕriyth --Vul--> łac. foedus --> sojusz
hebr. בְּרִית bĕriyth --Vul--> łac. pactum --> przymierze

Heb 8:8-9 cytuje Jer 31:31-32 dokładnie wg. LXX

Heb 8:8-9 i tłumaczenie Vulgaty
gr. διαθήκη diathēkē --Vul--> łac. testamentum --> na nasz to testament

Pozostaje pytanie: dlaczego św. Hieronim tłumacząc z greckiego List do Hebrajczyków przetłumaczył inaczej niż tłumacząc z hebrajskiego Księgę Proroka Jeremiasza? Przecież w LXX greckie słowo διαθήκη diathēkē występuje 300 razy i nigdy nie oznacza testamentu (jak w klasycznej grece lub w koine) ale zawsze przymierze lub sojusz? Dobre pytanie. Ale my do dziś dwie części Biblii nazywamy Starym i Nowym Testamentem zamiast Pierwszym i Nowym Przymierzem.

Materiały źródłowe do tego tekstu

Kategorie: teologia, biblia, _blog

Słowa kluczowe: kopernik i żydzi, LXX, vulgata, św. Hieronim, nowy testament, przymierze, kopernik

Komentarze: (0)

Wystawa o Biblii w Katowicach

W czwartek po południu dostałem od Pana Boga prezent - zaproszenie na pewną wystawę. Myślę, że może to nagroda za moje ostatnie zastanawiania się nad manustryptami, przekładami i wydaniami Biblii ale na pewno doskonała ilustracja tychże i również fizyczne uzupełnienie. Można dotknąć, pomacać, nawet potarmosić i powąchać.

Otóż w Katowicach, w kościele ewangelickim zorganizowano wystawę na której wiele z tych rzeczy o którym czytałem można pooglądać w oryginale, albo w jednej kartce z oryginał i to za szybką, albo w dobrej kopii, albo w reprincie lub faksymile. O wszystkim można poczytać albo posłuchać, można też z kompetentnymi pogadać, którzy opowiadają chętnie bo z pasją. 

Co zobaczyłem (z pamięci):

1. W części poświęconej początkom oraz pismom ST
   
   1. papirus - jako materiał piśmienniczy, do pomacania i potargania
   2. skóra, a nawet pergamin - też jako podkład do pisania, też można próbować targać
   3. faksymile Kodeksu z Aleppo http://pl.wikipedia.org/wiki/Kodeks_z_Aleppo
   4. żydowskie księgi a właściwie zwoje, pergaminy na których przepisywano księgo Tory, przykład z przez 300 lat, a więc nowość
   5. faksymile Kodeksu Synajskiego (a więc Tischendorf) http://pl.wikipedia.org/wiki/Kodeks_Synajski 
   6. kawałki papirusów Nowego Testamentu z II wieku, chyba kopia słynnego P52
2. Druga część to już kultura łacińska
   1. czczionki drukarskie, do pomacania, można sobie pobrudzić łapki
   2. Biblię Gutenberga - ładny reprint dzieła z 1456 roku (a w Polsce, w Peplinie też jest jeden egzemplarz)
   3. Wulgatę Klementyńską - dość stare wydanie - http://pl.wikipedia.org/wiki/Wulgata_klementyńska do pomacania i powąchania. To chyba 1595 rok, ale nie jestem pewien. Z nią była uzgadniana Biblia ks. Wujka, już po jego śmierci.
3. Część o Bibliach angielskich
   1. Faksymile tłumaczenia Wilklifa na staroangielski (chyba 1380) za co go spalili
   2. Ślicznie zrobiona kopia jednej strony Biblii Wiklifa.
   3. Przekłady wczesnoanglielskie - ale na tym się znam słabo. Na pewno jest reprint Biblii Ołtarzowej, jest ta przenośna wersja purytan, jest Biblia Genewska (ta ważna). Jest też przekład Tyndala.
   4. KJV z 1611 - dobra kopia + kartka z oryginału http://pl.wikipedia.org/wiki/KJV 
   5. przekład purytański co go w Ameryce lubili - można powiedzieć, że przenośny
   6. Piękna hexapia różnych wersji angielskich - ale to chyba XVII albo i XVIII wiek.
4. Renesans, Reformacja i Niemcy
   1. Reprint Erazmowego tłumaczenia na łacinę razem z jego opracowaniem tekstu greckiego
   2. Reprint Poligioty kompuleńskiej
   3. Reprint Textus Receptus, wydania Stephanusowe z podziałem na rozdziały - rewelacja
   4. Renesansowe, ale kieszonkowe wydanie ewangelii wg. greckiego Textus Receptus
   5. Przekład Lutra z 1522 z obrazkami (drzeworyty) co są w polskiej Biblii Leopolity
   6. Inne śliczne przekłady niemieckie w starych książkach
   7. Jeszcze jakieś śliczne niemieckie , co mi przypomina, że w domu A. ma Biblię Luta w wydaniu z 1905 ale te były dużo, dużo starsze.
5. Przekłady polskie
   1. Biblię Leopoliyty z 1562 - świetna kopia, więc można poczytać ale trudne to zadanie bo pisane szwabią
   2. Biblię Brzeską z 1563 - dobra kopia, co ciekawego w muzeum parafialnym (było otwarte) można sobie zobaczyć jedne z niewielu zachowanych egzemplarzy w naturze a nie tylko reprincie.
   3. Biblię w przekładzie Szymona Budnego - dobra kopia
   4. Biblię ks. Wujka z 1595 albo coś koło tego - dobra kopia
   5. Biblię Grańska z 1632 - co już spokojnie się ją czyta, jak wcześniej się Leopolitę spróbuje.

Tyle zapamiętałem i spisuję z głowy - no i jeszcze Sekcje Amnoniusza, w które układano w Kanony Euzebiusza :-) też tam gdzieś były wyjaśniane.

Dopisek: potem była noc muzeum i spotkałem: Darka, Irka, Tomka….

Dopisek: wystawa biblijna pojawiła się w internecie! http://www.wystawabiblii.pl

Kategorie: biblia, historia, _blog

Słowa kluczowe: kanon nt, nowy testament, textus receptus, wulgata, manuskrypt, unicjała, minuskuła, manuskuła, kodeks, wystawa biblii

Komentarze: (0)

Manuskrypty Nowego Testamentu

Zainteresował mnie temat manuskryptów Nowego Testamentu. Zaczeło od tego, że chciałem sprawdzić kto wymyślił numerację wersetów w Biblii, podział na rozdziały, potem zainteresowała mnie wiara w Textus Receptus, a potem już poszło.

Wynotowuję sobie takie notatki:

#1. W Wikipedii cały problem manuskryptów a co za tym idzie wiarygodności przekazu Nowego Testamentu jest bardzo fajnie opisany. Lubię sobie to poczytać, pooglądać linki, zobaczyć fotokopie mimo iż greckich literek raczej nie kumam. Ktoś się postarał. Widać, nie cała Wikipedia jest lewacka.

#2. Pan Bóg cudownie zachował dla nas Biblię. Jeżeli ktoś wierzy w istnienie Juliusza Cezara powinien uwierzyć w działalność św. Pawła w Efezie gdyż ta działalność jest dużo lepiej, z punktu widzenia historyka udokumentowania.

A jeżeli chodzi o argument, że Biblia jest sfałszowana, że są błędy, warianty, niejednoznaczność tekstu... - ktoś kto stawia takie zarzuty nie wie co mówi, po prostu jest ignorantem lub chce być ingorantem. Krytyka tekstu dla tekstu Nowego Testamentu pięknie uwiarygodnia źródło i to uwiarygadnia je historycznie. A ja widzę w tym celowe działanie Pana Boga. Alleluja!

#3. Przydaje się coś takiego jak słowniczek-pomocniczek, więc główne pojęcia:

• Kapitała - rodzaj pisma (dziś by powiedział - czcionki, albo gorzej - fontu) stworzony do wykuwania w kamieniu pisma greckiego czy łacińskiego, z czasem używany też do pisana na pergaminie i papirusie. Pierwsze zapisy to IV w. p.ch. a potem, pod koniec starożytności kapitała przemienia się w majuskułe i piszę się nieco inaczej.
• Majuskuły - duże, tak jakby drukowane literki greckie używane w starszym rękopisach. Każda literka pisana jest osobno, poza pewnymi wyjątkami mają taką samą wysokość, wyglądają jakby wpisane w prostokąt - pewnie dlatego, że litery starano się wpisać pomiędzy dwie poziome linie. Tak pisano od IV wieku do średniego średniowiecza, tj. gdzieś XI w. No i jeszcze coś - nie było odstępów!
• Unicjała - rodzaj pisma, chyba to samo co majuskuła. Ale jak się do Antykwa? To chyba podobny krój pisma.
• Minuskuła - mała literka. Kodeks minuskułowy to kodeks zapisany małymi literkami, choć czasem pojawiają się tam też duże i pojawia się też jakaś interpunkcja. Pewnie około IX w. opanowano lepsze pióra, lepsze atramenty, pisano szybciej więc tak było wygodniej.
• Manuskrypty - ogólnie to zapisy pisane ręcznie na materiale piśmienniczym.
• Papirus - materiał piśmienniczy zrobiony z papirusu :-) czyli trawy, wielce nietrwałe więc niewiele się zachowało, ale był w użyciu (produkcji) do X w.
• Pergamin - materiał piśmienniczy ze skóry, trwały ale drogi. Używany w naszej kulturze od II w. p. ch. do późnego średniowiecza, gdy pojawia się papier (od XIII w.)
• Welin - bardzo cienki pergamin.
• Zwój blachy miedzianej - na tym się nie da pisać, ale da się stawiać literki. Taki dokument odkryto w Qumran.
• Palimpset - pergamin (albo inny materiał piśmienniczy) użyty powtórnie, czyli po wymazaniu tego co napisano na nim za pierwszym razem. Pergamin był drogi, a wystarczająco trwały aby tak robić. Współcześnie potrafimy (np. za pomocą ultrafioletu) odczytać pierwotny tekst.
• Krytyka tekstu - część filologii, a dokładnie krytyki literackiej, a jeszcze dokładniej dziedzina poświęcona pracom edytorskim nad dawnymi dziełami. A więc zastanawiamy się jak to przepisywano, poprawiano błędy, korygowano i znowu przepisywano.
• Sekcje Ammoniusza - w bardzo starych manuskryptach to numeracja perykop (ponad 1000) w ewangeliach, odnotowywane na marginesach razem z indeksem do Kanonu Euzebiusza. Ammoniusz wymyślił to około 220 roku.
• Kanon Euzebiurza - tabelka w starych manuskryptach, gdzie obok siebie łączono numery Seksji Ammoniusza w czterech ewangeliach. Euzebiusz, który tą tabelkę zrobił pierwszy raz żył pod koniec III wieku i wtedy Sekcje Ammoniusza były już wśród skrybów, bibliotekarzy i badaczy pism utrwalone.

#4. Nowy Testamet (ale też i całą Biblię) mamy dziś dlatego, bo zachowało się bardzo dużo bardzo, a nawet bardzo starych manuskryptów. Stare tzn. z od IV do XII w. a więc gdy kościół miał swobodę i kasę aby sobie przepisywać a bardzo stare to II, III i IV wiek, gdy łatwo nie było, bo prześladowania a co by nie mówić, pisanie tanie nie było.

• Jeżeli chodzi o Nowy Testament to mamy:
  • papirusy - jeżeli chodzi o bardzo stare, z II w. to najczęściej mamy jakieś kawałki, malutkie ale są one dobrymi świadkami tekstu (świadek tekstu to jakieś ważne pojęcie w krytyce tekstu. Krytyka tekstu to też ważne pojęcie - muszę dopisać do słowniczka);
  • kodeksy papirusowe - czyli większe kawałki, które się już odczytuje i które są wykorzystywane w odtwarzaniu tekstu; z II w. niewiele, ale z III już coś tam jest.
  • kodeksy pergaminowe:
    • pisane majuskółą - a więc starsze, z IV wieku, najciekawsze to Kodeks Synajski, Kodeks Watykański i coś tam jeszcze;
    • pisane minuskułą - w więc późniejsze;
  • wczesne przekłady na inne języki; przekłądać zaczeli już II wieku, a więc od razu, a jak przełożyli to zapisywali, przepisywali, kopiowali, wysyłali.
  • lekcjonarze, ewangeliarze oraz cytaty w literaturze, listach, bo grecku ale nie tylko.
• W Wikipedii można poklikać
  
  • Lista papirusów Nowego Testamentu - http://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_kodeks%C3%B3w_papirusowych_Nowego_Testamentu
  • Lista kodeksów NT pisanych majuskułą - http://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_kodeks%C3%B3w_majusku%C5%82owych_Nowego_Testamentu
  • Lista kodeksów NT pisanych minuskułą: http://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_kodeks%C3%B3w_minusku%C5%82owych_Nowego_Testamentu

#5. Ciekawostki:

• Do IV w. p. ch. Grecy (a więc ci ich wielcy filozofowie) pisali od prawej do lewej, a potem lewej do prawej i od prawej do lewej jednocześnie, tzn. co drugi wiersz. Pisali kapitałą, bez kropek i spacji więc odczytywanie tego nie było trywialne. Potem im przeszło i zaczęli pisać jak rzymianie po łacinie, a lewej do prawej.
• Przez długi czas papiści z Watykanu nie chcieli dopuszczać heretyków do posiadanego Kodeksu Watykańskiego. Co ciekawego - sami go też nie badali i nawet nie opublikowali. Ale jak w 1862 r. wydano chyba lepszy Kodeks Synajski to zadziałała konkurencja i opublikowali go, a jest on równie dobry.
• Wiara w Textus Receptus przypomina mi nieco podejście Islamu do Koranu. Ma być jeden uzgodniony tekst i koniec. Mimo iż badania pokazują ludzkie błędy - to co wydaliśmy w czasach reformacji jest prawie jak natchnione.
• Numeracja rozdziałów i wersetów została wprowadzona w 1551 roku, w Paryżu, w IV wydaniu Textus Receptus wydanym przez Roberta Stephanusa. I tak już zostało. Wcześniej posługiwano się Sekcjami Amnoniusza, które układano w Kanony Euzebiusza :-)

Kategorie: biblia, historia, _blog

Słowa kluczowe: kanon nt, nowy testament, textus receptus, wulgata, manuskrypt, unicjała, minuskuła, manuskuła, kodeks

Komentarze: (0)