Kuszenie Barucha
Spotkałem dziś Grzesia N. a potem, gdy dołączyła do niego jego żona puściła mi wiersz Herberta, z tomiku Pan Cogito. Ładny, nie znałem. Już znam.
Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy
Zbigniew Herbert
Baruch Spinoza z Amsterdamu
zapragnął dosięgnąć Boga
szlifując na strychu
soczewki
przebił nagle zasłonę
i stanął twarzą w twarz
mówił długo
(a gdy tak mówił
rozszerzał się umysł jego
i dusza jego)
zadawał pytania
na temat natury człowieka
– Bóg gładził roztargniony brodę
pytał o pierwszą przyczynę
– Bóg patrzył w nieskończoność
pytał o przyczynę ostateczną
– Bóg łamał palce
chrząkał
kiedy Spinoza zamilkł
rzecze Bóg
– mówisz ładnie Baruch
lubię twoją geometryczną łacinę
a także jasną składnię
symetrię wywodów
pomówmy jednak
o Rzeczach Naprawdę
Wielkich
– popatrz na twoje ręce
pokaleczone i drżące
– niszczysz oczy
w ciemnościach
– odżywiasz się źle
odziewasz nędznie
– kup nowy dom
wybacz weneckim lustrom
że powtarzają powierzchnię
– wybacz kwiatom we włosach
pijackiej piosence
– dbaj o dochody
jak twój kolega Kartezjusz
– bądź przebiegły
jak Erazm
– poświęć traktat
Ludwikowi XIV
i tak go nie przeczyta
– uciszaj
racjonalną furię
upadną od niej trony
i sczernieją gwiazdy
– pomyśl
o kobiecie
która da ci dziecko
– widzisz Baruch
mówimy o Rzeczach Wielkich
– chcę być kochany
przez nieuczonych i gwałtownych
są to jedyni
którzy naprawdę mnie łakną
teraz zasłona opada
Spinoza zostaje sam
nie widzi złotego obłoku
światła na wysokościach
widzi ciemność
słyszy skrzypienie schodów
kroki schodzące w dół
Notka biograficzna (ku pamięci)
- Baruch Spinoza (1632-1677), urodził się Amsterdamie, filozof, poczęci żyd z Portugalii, z zawodu rzemieślnik optyczny. Zajmował się metafizyką, filozofią umysłu, filozofią religii, etyką i filozofią polityki - jednym słowem racjonalista.
- Kartezjusz to René Descartes (1596-1650) - filozof francuski, ale też matematyk. Jedno pokolenie wcześniej przed Spinozą.
- Bach umiera w 1650 roku, żyje już wtedy Haydn a za 6 lat urodzi się Mozart. XVI-wieczna reformacja poprzez barok przechodzi w oświecenie końca wieku XVIII, aby rozpalić francuską rewolucje, które zaczęła zniszczenie.