Wulgata św. Hieronima i problem z tłumaczeniem Genesis 3:15

Opiszę sobie tu problem błędnego tłumaczenia wersetu Gen 3:15 bo jest to czasami ważne. Czytanie można zacząć od punktu #3.

#1. Kontekst wypowiedzi biblijnej - Gen 3.

Opis upadku człowieka w 3 rozdziale Księgi Rodzaju. Tu cytuję w przekładzie Biblii Tysiąclecia.

⁽⁶⁾ Wtedy niewiasta spostrzegła, że drzewo to ma owoce dobre do jedzenia, że jest ono rozkoszą dla oczu i że owoce tego drzewa nadają się do zdobycia wiedzy. Zerwała zatem z niego owoc, skosztowała i dała swemu mężowi, który był z nią, a on zjadł. ⁽⁷⁾ A wtedy otworzyły się im obojgu oczy i poznali, że są nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski. ⁽⁸⁾ Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga przechadzającego się po ogrodzie w porze powiewu wiatru, skryli się przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. ⁽⁹⁾ Pan Bóg zawołał na mężczyznę i zapytał go: Gdzie jesteś? ⁽¹⁰⁾ On odpowiedział: Usłyszałem Twój głos w ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się. ⁽¹¹⁾ Rzekł Bóg: Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść? ⁽¹²⁾ Mężczyzna odpowiedział: Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zjadłem. ⁽¹³⁾ Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: Dlaczego to uczyniłaś? Niewiasta odpowiedziała: Wąż mnie zwiódł i zjadłam. ⁽¹⁴⁾ Wtedy Pan Bóg rzekł do węża: Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród wszystkich zwierząt domowych i dzikich; na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia. ⁽¹⁵⁾ Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę. ⁽¹⁶⁾ Do niewiasty powiedział: Obarczę cię niezmiernie wielkim trudem twej brzemienności, w bólu będziesz rodziła dzieci, ku twemu mężowi będziesz kierowała swe pragnienia, on zaś będzie panował nad tobą. ⁽¹⁷⁾ Do mężczyzny zaś [Bóg] rzekł: Ponieważ posłuchałeś swej żony i zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem, mówiąc: Nie będziesz z niego jeść - przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu: w trudzie będziesz zdobywał z niej pożywienie dla siebie po wszystkie dni twego życia. ⁽¹⁸⁾ Cierń i oset będzie ci ona rodziła, a przecież pokarmem twym są płody roli. ⁽¹⁹⁾ W pocie więc oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty; bo prochem jesteś i w proch się obrócisz! ⁽²⁰⁾ Mężczyzna dał swej żonie imię Ewa, bo ona stała się matką wszystkich żyjących. (Rdz 3:6-22 bt5)

#2. Kluczowe tłumaczenia

Vulgata Clementina (łacińskie tłumaczenie hebrajskiej Tory, wydanie z 1598)
Inimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius: ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberis calcaneo ejus.

Biblia Wujka (tłumaczenie z Vulgaty, 1599) - poniżej: strona z pierwszego wydania
Położę nieprzyjaźń między tobą: a między niewiastą: i między nasieniem twem, a nasieniem jej: ona zetrze głowę twoje, a ty czyhać będziesz na piętę jej.

Biblia Tysiąclecia V (tłumaczenie z hebrajskiego, 2000)
Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę.

Nova Vulgata (współczesne tłumaczenie z hebrajskiego na łacinę 1986)
Inimicitias ponam inter te et mulierem et semen tuum et semen illius; ipsum conteret caput tuum, et tu conteres calcaneum eius.

#3. Tekst hebrajski

Aleppo Codex
טוואיבהאשיתבינךוביןהאשהוביןזרעךוביןזרעה  הואישופךראשואתהתשופנועקב  {ס}

Biblia Hebraica Stuttgartensia z kodami Stronga
וְאֵיבָהאָשִׁיתבֵּינְךָוְּבֵיןהָאִשָּׁהוְּבֵיןזַרְעֲךָוְּבֵיןזַרְעָהּהוְּאיְשׁוְּפְךָרֹאשׁוְאַתָּהתְּשׁוְּפֶנּוְּעָקֵב

Westminster Leningrad Codex
וְאֵיבָה׀אָשִׁיתבֵּינְךָוּבֵיןהָאִשָּׁהוּבֵיןזַרְעֲךָוּבֵיןזַרְעָהּהוּאיְשׁוּפְךָרֹאשׁוְאַתָּהתְּשׁוּפֶנּוּעָקֵב׃ס

#4. Użyte w przekładzie łacińskim rodzajniki

#5. Na czym polega błąd Hieronima

Hieronim tłumacząc na łacińskie "ipsa" wskazał na niewiastę, jako osobę mającą zmiażdżyć głowę węża. I to jest błąd. Tekst hebrajski wskazuje na potomstwo niewiasty, a więc na Mesjasza, który ma to uczynić (Księga Rodzaju tu jest proroctwem) a dziś wiemy, że na krzyżu Jezus to uczynił. Dlatego właściwym rodzajnikiem łacińskim miało być "ipsum".

#6. ks. Jakub Wujek widział

Ciekawostka. W opublikowanym w 1599 roku pierwszym wydaniu Biblii ks. Wujka, w komentarzu na marginesie ks. Wujek zaznaczył: "CHRYSTUS OBIECANY", a więc dobrze odczytał obietnicę Boga i dobrze ten werset skomentował. Ale tłumaczeniu tekstu na polski ks. Wujek przeniósł błąd Hieronima - czy zrobił to jednak on sam, czy komisja cenzorska, która po śmierci ks. Wujka uzgadniała tłumaczenie z Wulgatą Klemetyńską pewnie się nie dowiemy.

Obok - skan strony z tym tekstem, oraz tego wersu i tego komentarza.

#7. Teologiczny problem

Jak błąd przeniósł się do wierzeń ludowych? Ano tak. Oto obraz XIX-wieczny przechowywany w Muzeum Wsi Radomskiej. "Oleodruk pt. „Matka Boska Niepokalana” o nr. inw. MWR 7066 (il. nr 1), wyobraża Matkę Boską w złotej koronie z  dwunastoma gwiazdami okalającymi jej głowę. Ubrana w biało niebieskie szaty z linearnie układającym się wokół jej postaci promieniami słonecznymi. Matka Boska stojąca na globie  lewą stopą przydeptuje węża – symbol grzechu, zaś z jej otwartych rąk spływają promienie słoneczne. Na wysokości stóp MB półksiężyc".

Kategorie: _blog, biblia, katolicyzm

Słowa kluczowe: hieronim, wulgata, vulgata, gen3:15, gen3, rodz3, protoewangelia

Komentarze: (1)

O tłumaczeniach Nowego Testamentu

Kategorie: biblia, apologetyka, _blog

Słowa kluczowe: textus receptus, nestle aland, na27, biblia brzeska, vulgata, ks. wujek, biblia gdańska, stanisław murzynowski

Komentarze: (0)

Kopernik i Żydzi (z cyklu: To czytam)

Towarzystwo Biblijne im. dr. Frankensteina to 3 rozdział książki "Kopernik i Żydzi", książki tak dobrej, że pewnie dlatego nakład tak szybko się wyczerpał. Osobiście kupiłem kilka egzemplarzy aby wysłać rozdając znajomym.

Polecam więc...

A tu próbka w postaci spisu treści:

Kategorie: teologia, biblia, to czytam, _blog

Słowa kluczowe: kopernik i żydzi, LXX, vulgata, św. Hieronim, nowy testament, przymierze, kopernik

Komentarze: (0)

Kopernik i Żydzi - podejście 2

Moje notatki na podstawie rozdziału Towarzystwo Biblijne im. dr. Frankensteina (Kopernik i Żydzi, rozdział 3) bo tytuł jest fajny.

Robię sobie notatki sprawdzając w pismach, czy tak się rzeczy mają. Szukam słowa "przymierze", ewentualnie pakt, ewentualnie testament. Nie! Testament nie pasuje. Testament to wola zmarłego a przymierze to uzgodniona wola żywych. Badam więc jak to jest.

Jer 31:31-32 i tłumaczenie LXX
hebr. בְּרִית bĕriyth --LXX--> gr. διαθήκη diathēkē

Jer 31:31-32 i tłumaczenie Vulgaty
hebr. בְּרִית bĕriyth --Vul--> łac. foedus --> sojusz
hebr. בְּרִית bĕriyth --Vul--> łac. pactum --> przymierze

Heb 8:8-9 cytuje Jer 31:31-32 dokładnie wg. LXX

Heb 8:8-9 i tłumaczenie Vulgaty
gr. διαθήκη diathēkē --Vul--> łac. testamentum --> na nasz to testament

Pozostaje pytanie: dlaczego św. Hieronim tłumacząc z greckiego List do Hebrajczyków przetłumaczył inaczej niż tłumacząc z hebrajskiego Księgę Proroka Jeremiasza? Przecież w LXX greckie słowo διαθήκη diathēkē występuje 300 razy i nigdy nie oznacza testamentu (jak w klasycznej grece lub w koine) ale zawsze przymierze lub sojusz? Dobre pytanie. Ale my do dziś dwie części Biblii nazywamy Starym i Nowym Testamentem zamiast Pierwszym i Nowym Przymierzem.

Materiały źródłowe do tego tekstu

Kategorie: teologia, biblia, _blog

Słowa kluczowe: kopernik i żydzi, LXX, vulgata, św. Hieronim, nowy testament, przymierze, kopernik

Komentarze: (0)